Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (ö.672/1273): Mevleviyye tarikatının kurucusudur. Asıl adı Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin el-Belhî'dir. Lakabı Celâleddin'dir. "Efendimiz" anlamındaki "Mevlânâ" unvanı onu yüceltmek maksadıyla söylenmiştir. "Sultan" manasına gelen Farsça "Hudâvendigâr" unvanı da kendisine babası tarafından verilmiştir.
Ayrıca doğduğu şehre nisbetle "Belhî" olarak anıldığı gibi hayatını geçirdiği Anadolu'ya nisbetle "Rûmî" ve müderrisliği sebebiyle "Molla Hünkâr, Mollâ-yı Rûm" gibi unvanlarla da zikredilmektedir.
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (k.s.) 6 Rebîülevvel 604'te (30 Eylül 1207) Horasan'ın Belh şehrinde dünyaya geldi. Babası "Sultânu'l-ulemâ" lakabının sahibi Bahâeddin Veled (k.s.) ile birlikte 610/1213 yılında Belh'ten hicretle Bağdat yoluyla önce Hicaz'a gittiler. Sonra Karaman'a, ardından Konya'ya yerleştiler. Mevlânâ (k.s.) ilk hocası babasıdır. Babasının vefatından sonra onun halifelerinden Burhaneddin Muhakkık Tirmizî'den (k.s.) okudu. Mevlânâ (k.s.) medresede müderris ve vaiz iken 642/1244'de Konya'da Pirinçciler Hanı kapısında karşılaştığı Şems-i Tebrizî (k.s.) vasıtasıyla gönlündeki aşk ateşini tutuşturmuştur. Babası vasıtasıyla Kübreviyye tarikatına mensub olan Mevlânâ (k.s.), Şems hazretleriyle (k.s.) aşk ve cezbe yolu olan tarîk-i şuttâra girmiştir.
Eflâkî, Mevlevîliğin ilk kaynaklarından Menâkibü'l-'ârifîn'de Mevlânâ'nın (k.s.) tarikat silsilesini Burhâneddin Muhakkık-ı Tîrmizî (k.s.), babası Bahâeddin Veled (k.s.), Şemsüleimme es-Serahsî (k.s.), dedesi Hatîb-i Belhî (k.s.), Ahmed el-Gazzâlî (k.s.), Ebû Bekir en-Nessâc (k.s.), Muhammed ez-Zeccâc (k.s.), Cüneyd-i Bağdadî (k.s.). Serî es-Sakatî (k.s.), Ma'rûf-i Kerhî (k.s.), Dâvûd et-Tâî (k.s.), Habîb el-Acemî (k.s.), Hasan-ı Basrî (r.a.) vasıtasıyla Hz. Ali'ye (r.a.) ulaştırır; Mevlânâ'dan (k.s.) sonra da silsileyi Şems-i Tebrîzî (k.s.) ile sürdürüp onun Sultan Veled'e, Sultan Veled ile Hüsâmeddin Çelebi'nin Ulu Ârif Çelebi'ye, Ulu Arif Çelebi'nin Şemseddin Emîr Âbid, Selâhaddin Zâhid ve Hüsâmeddin Vâcid çelebilere, Emîr Âbid Çelebi'nin Emîr Âdil Çelebi'ye telkin ettiğini söyleyerek kendi dönemine kadar getirir.
Mevlevîlik diğer tarikatlardan farklı olarak şubesi olmayan tarikattır. Tarikatte sadece Veled ve Şems kolu diye ikili bir tasnif yapılmıştır ki bu da tamamen meşreb farklarını ifade eder. Şems kolu aşk ve cezbe doludur. Veled kolu ki Mevlânâ'nın oğluna bağlıdır, daha zâhidâne bir tavra sahiptir.
Mevlânâ hazretlerinin (k.s.) en önemli eseri Mesnevî'dir. Bundan başka Fîhi mâ-fîh, Dîvân-ı Kebîr, Mecâlis-i Seb'a, Mektûbât gibi önemli eserleri de mevcuttur. Kabirleri Konya'da olup her yıl binlerce ziyaretçi akınına uğramaktadır.
