Abdullah b. Mes’ud radıyallahu anh’’den rivâyet edildiğine göre, o, “Resûlulllah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu” dedi: “Bir kimseye üzüntü veya keder isabet eder de o kimse; ‘Allahım, ben senin kulunum. Yarattığın bir erkek ve bir kadının çocuğuyum. Varlığım senin elinde ve emrindedir. Hükmün, üzerimde hâkimdir. Hakkımdaki takdirin, adaletin ta kendisidir. Ben senden, sana ait olan, kendini isimlendirdiğin veya kullarından herhangi birine öğrettiğin ya da kitabında bildirdiğin veya gayb ilminde kendin için seçip gizli tuttuğun bütün isimlerin ile senden Kur’an’ı, kalbimin nevbaharı, göğsümün nuru, üzüntümün dağılmasına ve sıkıntımın ortadan kalkmasına vesile kılmanı dilerim’ diye dua ederse, Allah o kimsenin elem ve kederini giderir ve bunların yerine ona ferahlık verir.”
Bu müjdeli sözler üzerine sahâbîler: “Ey Allah’ın elçisi! Biz bu sözleri öğrenmeli miyiz? diye sordular. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “Elbette, bu sözleri işitene onları bellemesi yaraşır” buyurdu.
Hadis-i şerifin sahâbî râvisi, İslâm’ın ilk yıllarında müslümanların açıktan ibadet edemedikleri günlerde, Mekkeli müşrik kodamanların yüzüne karşı Kabe’de Kur’an-ı Kerim okuyan, yani Hz. Peygamber’den sonra müşrikleri Kur’an ile yüzleştiren Abdullah İbn Mes’ud radıyallahu anh’tır. Kendisi, zayıf-nahif yapılı olup sahabilerin bilginlerindendir. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz onun Kur’an okuyuşunu pek beğenirdi.
Ehl-i Kur’an ve mücâhid bir sahabî’nin rivâyeti olan hadis-i şerif, kütüb-i sitte diye meşhur altı muteber hadis külliyatında yer almamaktadır. Yani hadis-i şerif, Kütüb-i sitte dışındaki hadis kaynaklarında[1] bulunan ve Peygamber Efendimizin öğrettiği Kur’an-ı Kerim merkezli pek zengin ve engin bir muhtevaya sahip olan sahih dua hadislerindendir.
Özellikle çağımızın stres denen yaygın ruhsal sıkıntısına elem, keder, sıkıntı, ğam gibi kelimelerle değinildikten sonra tedavi yolu olarak Kur’an-ı Kerim’in gönüllerin baharı edinilmesinin belirtilmesi, hadis-i şerifin ne ölçüde güncel bir kalp sağlığı ilkesi ve niteliği taşıdığını göstermektedir. Zira bilindiği gibi ilkbahar, tabiatın diriliş mevsimidir. Kur’an-ı Kerimin kalblere nevbahar olmasını dilemek ise, dirilik ve engin bir huzur kaynağından bahar neş’esini ve mutluluğunu solumayı arzu etmek anlamına gelir.
Hadis-i şerîf, kimilerinin sıklıkla ya da sürekli, kimilerinin ise ara ara fakat mutlaka yaşadıkları gam-keder, hüzün ve tatminsizliğin yani tek kelime ile stres halinin, Kur’an ilkbaharıyla ortadan kaldırılıp neş’e ve huzura dönüştürülebileceği müjdesini vermektedir. Kaynağı maddi veya manevi olsun gam ve keder, ancak Kur’anın bahar ikliminde neş’eye kavuşur ve felâha erebilir. Bunun yolu ise dua’dır. Nitekim hadisimize bazı kitaplarda[2] “Sıkıntılı zamanlarda, gam ve keder halinde yapılacak dua” başlığı altında yer verilmiştir.
Duaya, önce kulun aczi sonra Allah’ın ulu kudreti, uygun sözcüklerle itiraf ve ifade edilerek başlanır. Bu, duanın âdâb ve üslûbu gereğidir. Hadisimizde bunun güzel ve anlamlı bir uygulamasını görmekteyiz: “Allahım, ben senin kulunum. Yarattığın bir erkek ve bir kadının çocuğuyum. Varlığım senin elinde ve emrindedir. Hükmün, üzerimde hâkimdir. Hakkımdaki takdirin, adaletin ta kendisidir.”
Ayrıca hadis-i şerifte isteğe uygun bir giriş/mukaddime örneğini de bulmaktayız. “Allah Teâlâyı yine kendisinin isimlendirdiği gizli-açık isimlerinin tamamı ile” onları tek tek sayıp dökmek yerine topluca (mücmel olarak) ifade ettikten sonra istek dile getirilmektedir. “Sana ait olan, kendini isimlendirdiğin veya kullarından herhangi birine öğrettiğin ya da kitabında bildirdiğin veya gayb hazinende kendin için seçip gizli tuttuğun bütün isimlerin ile” denilmek suretiyle, ilahi isim ve sıfatların, açıklanmış ve ğayb aleminde gizli tutulmakta olanlarının tümü kabul ve itiraf edilmiş olmaktadır. Böylesi bir uygulama “En güzel isimler Allah’ındır. Siz O’na bu isimlerle dua edin”[3] “De ki, ister Allah diye, ister rahman diye dua edin. Hangisiyle dua ederseniz edin, en güzel isimler O’nundur.”[4] âyet-i kerimeleri ile tam bir uyum içindedir.
Hadisimizin hemen başında yer alan sözler, bir yandan söyleyenin Allah bilgi ve bilincini göstermekte bir yandan da O’na yöneltilecek dileğin önemli ve büyük olacağının işaretini vermektedir. Nitekim hadisimizdeki istek, “Kur’an-ı Kerim’in, kalbin nevbaharı ve göğsün nuru kılınmasıdır.” Bu özlü isteğin açılımına “üzüntümün dağılmasına ve sıkıntımın ortadan kalkmasına vesile kılınması” diye iki ayrı cümle ile yer verilmiş olması ise, Kur’an’ı nevbahar ile temsil ve teşbih etmenin hem peşin faydasına hem de derinliğine ışık tutmaktadır.
İlkbahar ya da eski ifade ile nevbahar -bilindiği gibi- tabiatın hatta kainatın her açıdan tam diriliş, uyanış, güzellik, hareket, bereket ve neş’e kaynağı bir zaman kesiti ve mevsimdir. Kur’an-ı kerimin kalbin nevbaharı kılınmasını istemek, aslında iki dünya mutluluğunun kaynağına tüm renkleri ve güzellikleri ile temelli sahip olmayı dilemek demektir. Çünkü baharı yaşamak, sıkıntılardan kurtulmanın tabii yoludur.
İnsanı heyecanlandıran, manevi neş’eye sahip kılan ve Peygamber Efendimizden öğrendiğimiz bu istek, bir yandan da Kur’an eczahanesinde çaresi bulunmayan dert olmadığı fikrini ve güvencesini vermektedir. Nitekim Kur’an’ın resm-i hattındaki ilk ve son harflerin birleştirilmesi “her şeye yeter/kâfi” anlamına gelen “bes” kelimesini oluşturmaktadır. Bu kelime, Kur’an-ı Kerim’in, tıpkı bahar mevsimi gibi zengin muhtevası ile her ihtiyacı karşılamaya yeter olduğunu bildirmektedir.
Nevbaharın nimetlerinden yararlanmak gibi Kur’an-ı Kerim’in manevî bahar zenginliğinden faydalanabilmek de bizim ona bakışımıza ve yaklaşımımıza bağlıdır. Kur’an-ı Kerimi saygı simgesi olarak evlerimizin baş köşelerinde atlas kaplar içinde muhafaza etmek, belli gün ve gecelerde okuyup geçmişlerimizin ruhuna hediye etmek güzel olmakla birlikte, sadece bu kadarla yetiniyorsak, onu kalbimizin nevbaharı yerine koyduğumuzu söyleyemeyiz. Akif merhum bu gerçeği şu tespit ve uyarı beyitlerinde en yalın anlamda dile getirmiştir:
Ya açar Nazm-ı Celil’in, bakarız yaprağına
Yahud üfler geçeriz bir ölünün toprağına
İnmemiştir hele Kur’an, bunu hakkıyla bilin,
Ne mezarlıkta okunmak ne de fal bakmak için.[5]
Unutulmamalıdır ki, “Allah’ım, senden Kur’an’ı, kalbimin nevbaharı kılmanı isterim” demek, Kur’an ile dirilmeye, hayatına düzen vermeye, her türlü olumsuzlukları düzeltmeye niyet ettiğini açıklamak demektir. Bir başka ifade ile “Duyduk ve uyduk”[6] sözüne sahip çıkmaktır. İşte ancak bu takdirde, “kalbimizin nevbaharı” gerçekten bizi kuşatmış olacaktır.
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimizin hadis-i şerifteki dileğe girişte ve dileğin kendisinde kullandığı kelime ve cümleleri duyanların onları bellemesinin uygun olacağını bildirmesi, dua yapılacağı zaman me’sur yani Peygamberimizden nakledilen duaları tercih etmenin uygun olacağını göstermektedir. Duanın feyz, bereket ve etkisinin asıl sebeplerinden biri de onun “Peygamber duası” olmasıdır.
Biz de sözümüzü bitirirken -hiç değilse- hadisimizdeki duanın esasını teşkil eden cümlelerle dileğimizi dile getirelim: “Allahım, senden Kur’an’ı, kalbimin nevbaharı, göğsümün nuru kılmanı isterim.” Âmin.
_____________________
Prof. Dr. İsmail Lütfi Çakan / Altınoluk Dergisi, Sayı: Nisan 2019.
[1] Mesela Ahmed b. Hanbel’in Müsned’i, İbn Ebi Şeybe’nin Musannef’i, et-Taberânînin el-Mu’cemu’l-kebir’i , Ebu Ya’la’nın Müsned’i. İbn Hıbban’ın Sahih’i ve Hâkimin el- Müstedrek’i gibi kaynaklar.
[2] Bk. Gazalî, İhyâu ulumi’d-din Tercümesi, II, 616-7 (Mtrc. A. Serdaroğlu, Erkam yayınları); Heyet, Dualar, s. 220-1 (Diyanet İşleri Başkanlığı yayını)
[5] Safahat, s. 153, İstanbul, 2010 (Acar Bilgi Merkezi ve Ankara Büyük Şehir Belediyesi yayını)
